Ερμηνείες: Αναγνώσεις Τουριστικών Τοπίων

Ο ρόγχος των τουριστικών τοπίων

Οι παρακμιακές αφηγήσεις του 21ου αιώνα οφείλουν πολλά στον τουρισμό, ο οποίος πρωτοστατεί στην ομογενοποίηση του βιώματος μέσω και της αδιάλειπτης υποστήριξης της εικόνας. Η εδραίωση της αισθητικής και της εμπορικής δυνατότητας της φωτογραφίας τοπίου πυροδότησε μια διαδικασία, όπου η φωτογραφία καλλιεργεί μια προσδοκία και προκαλεί μια αντίδραση απέναντι στον υλικό κόσμο, ο οποίος οφείλει πλέον να συμμορφωθεί με τη φωτογραφία.

Η φωτογράφηση μιας τοποθεσίας από το ίδιο σημείο θέασης σε μια άλλη χρονική στιγμή ορίζεται ως επαναφωτογράφηση (re-photography). Η δημοτικότητά της οφείλεται στην εικονογραφική έλξη των δίπτυχων που προκύπτουν, καθώς επίσης και στο γεγονός ότι ως πρακτική εμπλέκει πειστικά το κοινό σε σκέψεις σχετικά με τον τόπο, όπως αυτός απεικονίζεται στην πάροδο του χρόνου. Αν και αναγνωρίζεται ως αποδεκτή οπτική μεθοδολογία, τόσο σε επιστημονικές όσο και σε πολιτιστικές μελέτες, η πρακτική της επαναφωτογράφησης συχνά εξαντλείται σε μια ρηχή αισθητική σύγκριση του παρελθόντος με το παρόν.  Στην περίπτωση όμως του Κωνσταντίνου Γδοντάκη η χρήση της είναι ουσιαστική.

Ο Γδοντάκης αφουγκράζεται τη βαριά ανάσα ενός άρρωστου σώματος: του αμετάκλητα τουριστικοποιημένου γενέθλιου τόπου. Τα δίπτυχά του δεν αρκούνται στην εποχιακή μεταμόρφωση του περιβάλλοντος, αλλά υποβάλλουν οπτικά έναν ρυθμό, όπου ο τόπος εισπνέει και εκπνέει τοπία. Τοπία νοτισμένα από τον λόγο σε δύο εκφάνσεις. Κάτω από τα δίπτυχα των τουριστικών τοπίων παραθέτει γραπτά τις βιωματικές εντυπώσεις των τουριστών γι’ αυτά, υποβάλλοντας ένα νέο νοηματικό τοπίο στην αντίληψη του θεατή.

Ο φωτογράφος στέκεται άλλοτε κριτικά απέναντι στο μασκάρεμα του τόπου και άλλοτε παραδίδεται άνευ όρων στον υπαρκτό σουρεαλισμό που βασιλεύει στην ελληνική επικράτεια. Άλλοτε κοιτά με συμπάθεια την αντίσταση της χλωρίδας και της πανίδας στις επιταγές της τουριστικής ανάπτυξης και κάποιες φορές παραλύει μπροστά στην ευκολία της βεβήλωσης του ίδιου του αντικειμένου του θαυμασμού μας. Αυτό που διατρέχει όλη την εργασία είναι η προσπάθεια να διαχειριστεί την έκπτωση του γενέθλιου τόπου του. Αν ο θεατής βρει το θάρρος να κοιτάξει κάτω από τις φευγαλέες εντυπώσεις των τουριστών και την ελεγειακή σαγήνη των τοπίων του Γδοντάκη, δεν μπορεί παρά να αισθανθεί την πικρή επίγευση του ριζικού εκφυλισμού και την απώλεια της πνευματικότητας του ελληνικού τοπίου.

Μανώλης Σκούφιας